Connect with Facebook
Przyczyny i skutki zaburzenia endogennej rytmiki okołodobowej sen,samopoczucie itp.
RYTMY OKOŁODOBOWE:
- To podstawowe jednostki czasu odmierzane przez zegar biologiczny, gdyż dzięki fotoperiodyzmowi (zdolności do oceny długości oddziaływania światła dziennego) organizm orientuje się, czy ma do czynienia z oświetloną, czy nieoświetloną porą doby.
- Wynikają z odziedziczonych po przodkach mechanizmów adaptacji do cyklicznych, dobowych zmian w otoczeniu człowieka. O ile w organizmach nisko rozwiniętych dominują rytmy egzogenne, o tyle w organizmach ewolucyjnie wysoko rozwiniętych dominują rytmy endogenne.
- W ich skład wchodzi przede wszystkim zegar wewnętrzny odpowiedzialny za cykliczność rytmu (wynoszącą w przybliżeniu 24 h) i systemów
wykonawczych zegara, których zadaniem jest okresowa regulacja rytmów fizjologicznych, neuroendokrynnych i behawioralnych.
- Znajdują się w jądrze nadwzrokowym, a rytm dostosowany jest głównie do cyklu światła za pośrednictwem drogi siatkówkowo - podwzgórzowej.
- Jest to główna droga stymulacji systemów okołodobowych. W pływ jaki mają choroby
oczu na tę stymulację jest słabo poznany. W badaniach na pacjentach dotkniętych ślepotą wykazano, że 77% miało zaburzenia rytmu, 50% przełączenie systemu na " wolny bieg" a u 86% wykryto także zaburzenia snu.
Jesteśmy w stanie określić kolejność i częstotliwość kolejnych procesów w 24-godzinnym cyklu dnia i nocy:
- 4.00 – 6.00 : najniższa temperatura ciała,
- 5.30 : wyrzut glukozy i katecholamin do krwi, wzrasta ciśnienie i akcja serca,
- 6.00 – 8.00 : najwyższy poziom hormonu stresu - kortyzolu,
- 7.30 : zahamowanie wydzielania melatoniny pod wpływem światła,
- 8.00 – 12.00 : szczyt aktywności
intelektualnej,
- 11.00 – 13.00 : szczyt aktywności fizycznej,
- 14.00 : wzrost temperatury ciała, niż intelektualny,
- 15.00 – 17.00 : drugi szczyt aktywności intelektualnej,
- 18.00 – 20.00 : spadek aktywności układu trawiennego,
- 20.00 – 22.00 : spadek poziomu kortyzolu, senność, wzrost poziomu melatoniny
- 1.00 – 3.00 : maksymalny poziom melatoniny, głęboki sen.
Wszystkie te procesy są ściśle określone i wzajemnie zsynchronizowane. Ich zaburzenie przez zachwianie równowagi pomiędzy spoczynkiem i czasem czuwania powoduje obniżenie poziomu dopaminy – hormonu pobudzającego aktywność, dodającego energię i chęć działania. Pośrednio obniża też wytwarzanie serotoniny i endorfin – mediatorów dobrego samopoczucia.
RYTMY ENDOGENNE:
Rytmy endogenne są wrodzone, powstają samoistnie, a do ich wystąpienia nie jest potrzebny bodziec zewnętrzny.
Czynniki zewnętrzne modyfikują ich przebieg. Te bodźce zewnętrzne nazywamy synchronizatorami lub „dawcami czasu”, gdyż one właśnie są odpowiedzialne za „dopasowanie” wewnętrznych zmian organizmu do cyklu zmian środowiskowych.
Przykłady rytmów endogennych:
- temperatura ciała,
- wydzielanie hormonów,
- wydzielanie neurotransmiterów,
- elektrolity.
RYTMY EGZOGENNE:
Są efektem uczenia się, a ich przyczyną są regularne zmiany w środowisku zewnętrznym, a zwłaszcza społecznym. W odróżnieniu od rytmów endogennych (tam się mówi o synchronizatorach), rytmy egzogenne są nie tylko pod kontrolą, ale wręcz są wyznaczane przez czynniki zewnętrzne.
Rytmy egzogenne dotyczą przede wszystkim naszego funkcjonowania poznawczego, emocjonalnego i społecznego.
Podstawowe wyznaczniki rytmów egzogennych:
- aktywność zawodowa: organizacja czasu pracy urzędów, szkół, sklepów, biur i banków (różnice kulturowe, regionalne),
- aktywność społeczna i towarzyska,
- święta państwowe i religijne,
- czas wolny.
RYTMY MEZOGENNE:
(mesos – leżący po środku)
- rytmy łączące pewne właściwości rytmów endogennych oraz egzogennych,
- są wrodzone i powstają samoistnie w organizmie ale podlegają silnym modyfikacjom zarówno pod wpływem zmian środowiska fizycznego, jak i pod wpływem bodźców społecznych,
- przykłady: sen – czuwanie, rytm tętna oraz ciśnienia tętniczego krwi, wydzielanie soków trawiennych.
Rytmiczny przebieg procesów fizjologicznych:
Temperatura głęboka ciała:
- Na 3 godziny przed obudzeniem się wynosi 36.5 stopni.
- O godz. 17 - 18 37,4 stopni.
- Ten rytm traktowany jest jako punkt wyjścia dla innych rytmów, szczególnie ścisły związek z rytmem sen- czuwanie.
- Człowiek zasypia, gdy temperatura ciała spada, budzi się, gdy rośnie ( w depresji endogennej występuje desynchronizacja tych rytmów- początek snu przypada na moment najniższej ciepłoty ciała , czyli 3-4 rano).
Autonomiczny układ nerwowy:
- Od 3 rano do 15 dominuje część sympatyczna, potem parasympatyczna.
- Wpływa to na dobowy rytm noradrenaliny.
Układ krążenia:
- Epizody choroby niedokrwiennej i śmiertelny zawał serca - szczyt występowania 8-9 rano.
Układ oddechowy:
- Astma oskrzelowa i bronchit pojawią się w godzinach nocnych i wczesnym rankiem. Ryzyko astmy jest 70 razy większe pomiędzy 5-6 rano a 13-15 popołudniu.
Układ odpornościowy:
- akrofaza rytmu infekcji bakteryjnej 5-12,
- infekcji wirusowych między 15 a 22
- limfocyty T- akrofaza 2 rano, najmniej 8-9 rano
- limfocyty B - 20.30
- kom NK - 4 rano
- poranek jest dobrą porą na transplantacje (bo mało limfocytów), ale nie na szczepienia ochronne (najlepiej ok. 16)
Dobowy rytm wydzielania hormonów:
- kortyzol - Produkcja w nadnerczach zaczyna się w połowie nocy, akrofaza ok. 9 rano, potem stopniowo opada, a o północy ma wartości śladowe.
- testosteron- wydzielany szczególnie w godzinach rannych
- regulacja poziomu glukozy przez insulinę 6-9 rano, glukoza osiąga maksymalny poziom
- około północy szyszynka syntetyzuje największą ilość melatoniny
- hormon wzrostu (GH) wydzielany przez przysadkę w dwóch pierwszych cyklach snu głębokiego
Endogenne zaburzenia rytmu okołodobowego są związane z:
- nieregularnym rytmem snu i czuwania,
- chorobami: nadczynność tarczycy, choroby układu krążenia, zaburzenia psychiczne, cukrzyca, bezsenność, nadmierna senność
- uzależnieniami ( alkohol, papierosy, kawa)
- stresem
SEN
Jest czynnościowym stanem ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie okołodobowym, podczas którego następuje całkowite zniesienie świadomości i bezruch. Jego przeciwieństwem jest stan czuwania.
Jeśli z różnych przyczyn dochodzi do rozchwiania rytmu świetlnego dzień-noc, wywołanego chorobami narządu wzroku, w konsekwencji prowadzi to do rozchwiania rytmu sen-czuwanie, a w konsekwencji, rytmów wewnętrznych, np.: rytmicznej syntezy i wydzielania wielu hormonów.
Np:
Kortyzol (hydrokortyzon, zaliczany do glikokortykoidów) wydzielany przez korę nadnerczy– drugi, po temperaturze, najbardziej endogenny rytm ludzkiego organizmu;
Funkcja kortyzolu: zdolność uwalniania dodatkowej energii poprzez wpływ na metabolizm; dlatego jest to „hormon stresu”, ale jego stężenie, zależne od rytmu endogennego, zmienia się znacznie pod wpływem realnie przeżywanego stresu.
Wyłącznie podczas snu wydzielany jest hormon melatonina, a wytwarzanie innych znacznie spada np. adrenaliny. Zakłócenie tego rytmu może powodować zmiany hormonalne pobudzające apetyt i prowadzić do otyłości. W normalnych warunkach
sen zapobiega otyłości.
Wydzielanie hormonów rozrodczych a sen:
W okresach menopauzy i andropauzy dochodzi do skrócenia, spłycenia snu, co wiąże się ze zwolnieniem czynności wydzielniczych hormonów rozrodczych.
W tym okresie nasilają się objawy
chorób somatycznych i psychicznych.
W dalszym okresie starzenia ujawniają się postępujące zmiany zwyrodnieniowe, zwłaszcza w obrębie układu nerwowego, które sa głównymi przyczynami desynchronizacji bioelektrycznej mózgu.
Niedostateczna ilość snu:
Powoduje obniżenie odporności organizmu i zwiększa podatność na infekcje.
Jest jedną z przyczyn choroby niedokrwiennej serca, zawałów czy depresji.
Zespół opóźnionej fazy snu:
Różne typy bezsenności lub nadmiernej senności sa głównymi przyczynami zmian trwania cyklu snu i czuwania w rytmie okołodobowym.
Zespół opóźnionej fazy snu stanowi zaburzenie tych rytmów, w których następuje opóźnienie zasypiania i budzenia się.
Z kolei hipersomnia jest właśnie nadmierna sennością, której przyczyną jest depresja, zaburzenia gospodarki cukru i gospodarki hormonalnej.
Nadczynność tarczycy
Tarczyca wydziela tyrozynę i trójjodotyroninę, sterujące przemianą materii we wszystkich tkankach i narządach organizmu. Oddziaływują na przemianę materii i funkcje różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu nerwowego. Maja znaczenie dla sprawności całego organizmu.
Przy nadczynności obserwuje się przyspieszoną pracę serca, podwyższone ciśnienie tętnicze, obniżony poziom cholesterolu, szczupłość, nerwowość, drżenie rąk, a to wszystko wiąże się z powstaniem bezsenności.
Cukrzyca
Charakteryzuje się ona hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych.
Nadmierna ilość cukru powoduje zakłócenie ciśnienia krwi, uszkodzeniu ulega układ parasympatyczny, ( który reguluje także rytm okołodobowy).
Przerywany niespokojny sen może również doprowadzić do wystąpienia tej choroby.
Innymi przyczynami mogą być również choroby takie jak: reumatyzm, przewlekłe bóle, bezdech senny.
Alkohol
Spożywany w porze wieczornej, mimo iż początkowo wywołuje efekt stymulujący, to posiada działanie kojące i powoduje senność.
Alkohol spożywany godzinę przed położeniem się do łóżka powoduje zakłócenia drugiej połowy snu, która wtedy przebiega niespokojnie i jest przerywana częstymi przebudzeniami.
U osób uzależnionych zaburzenia snu polegają przede wszystkim na wydłużeniu czasu zasypiania i na częstych przebudzeniach, co sprawia, że zmęczenie utrzymuje się przez resztę dnia.
Kawa
Kofeina działa ona pobudzająco. Może pozostać w ciele nawet do 14 godzin. Np. jeśli pijesz kawę w południe i nadal jesteś pobudzony wieczorem, to może właśnie przez kofeinę.
Jeśli już wypiłeś dużo kawy w ciągu dnia, proponujemy zjeść węglowodany, np. chleb, krakersy, co pomoże
zmniejszyć niekorzystny wpływ kofeiny.
Papierosy
Zapalenie papierosa przed snem, może zrelaksować, ale też pobudzi krwiobieg. Wpływ nikotyny jest podobny do działania kofeiny i może przebywać w ciele do 14 godzin.
Stres
Zaburzenia rytmu okołodobowego sa związane między innymi ze stresem, który to jest przyczyną bezsenności.
Niepokój i lęk powodują wzmożone wydzielanie adrenaliny, a ta podnosi ciśnienie krwi, zwęża naczynia, przyspiesza czynność serca, podnosi stężenie glukozy we krwi i wpływa na pracę układu pokarmowego.
Odporność na stres lub jej brak jest zależny od uwarunkowań temperamentu osoby.
Stres powodowany jest szkodliwym bodźcem, czyli bólem, warunkami środowiska zewnętrznego, zdarzeniem zagrażającym życiu, wysokim stopniem trudności zadań stojących przed jednostką.
Najbardziej niebezpieczny jest długotrwały stres wywołany np. załamaniem się kariery zawodowej, czy przewlekłą chorobą. W przypadku nasilenia się stresu lub przedłużenia jego trwania, może dojść do rozstrojenia mechanizmów regulacyjnych.
Konsekwencje zaburzeń rytmu okołodobowego mogą być poważne, bo często prowadzą do wzrostu zachorowań na choroby somatyczne:
- układu sercowo- naczyniowego, (choroba niedokrwienna serca),
- schorzenia gastro-enterologiczne,
- endokrynologiczne ,
- psychiczne (depresje).
źródlo:[link widoczny dla zalogowanych Użytkowników]
Odpowiedź z Cytatem
