Przez wieki do nadawania s³odkiego smaku produktom ¿ywno¶ciowym stosowano produkty naturalne, takie jak miód czy cukier. Obecnie znany jest szereg nowych substancji s³odz±cych, które stanowi± alternatywê dla cukru. O tym, jakie substancje s³odz±ce mog± byæ stosowane do poszczególnych produktów stanowi± normy europejskie. Gwarantuj± one tak¿e konsumentom dostêp do informacji o u¿ytych w produktach ¶rodkach s³odz±cych.
Substancje s³odz±ce s± dodawane do produktów ¿ywieniowych jako zamienniki cukru. Niektóre z nich s± czêsto nazywane "intensywnymi substancjami s³odz±cymi", gdy¿ zapewniaj± produktom intensywny s³odki smak bez dostarczania dodatkowych kalorii lub dostarczaj±c ma³± ich ilo¶æ. Poniewa¿ substancje te s± bardzo s³odkie, ju¿ w ma³ych stê¿eniach nadaj± produktom odpowiedni s³odki smak. Do substancji intensywnie s³odz±cych nale¿±: acesulfam K, aspartam, cyklaminian, sacharyna, taumatyna, neohesperydyna DC.
Inn± szeroko stosowan± grupê substancji s³odz±cych stanowi± poliole. Jeden gram polioli dostarcza mniej kalorii ni¿ cukier (sacharoza) przy tej samej objêto¶ci. Do substancji s³odz±cych z rodziny polioli zaliczamy: sorbitol, mannitol, izomalt, maltitol, laktikol, ksylitol.
Zasady stosowania obu typów substancji s³odz±cych s± ustalone w Europejskiej Dyrektywie 94/35/EC "o ¶rodkach s³odz±cych do u¿ytku w produktach spo¿ywczych". Dyrektywy tej nie stosuje siê w przypadku ¿ywno¶ci maj±cej naturalne w³a¶ciwo¶ci s³odz±ce, takiej jak cukier, miód czy syrop klonowy.
Substancje s³odz±ce s± u¿ywane zamiast cukru z kilku powodów. Po pierwsze, s³odziki niskokaloryczne i produkty nimi s³odzone mog± byæ spo¿ywane przez osoby na diecie redukuj±cej masê cia³a lub staraj±ce siê utrzymaæ optymaln± wagê. Po drugie, nie powoduj± próchnicy zêbów i mog± byæ u¿ywane do produkcji past do zêbów i p³ynów do p³ukania ust. Po trzecie, przyczyniaj± siê do zapewnienia prozdrowotnego sposobu ¿ywienia bez konieczno¶ci eliminacji z jad³ospisu produktów o s³odkim smaku. A wreszcie, substancje s³odz±ce znajduj± zastosowanie równie¿ dziêki innym w³a¶ciwo¶ciom technologicznym, np. poliole wykorzystywane s± do zatrzymywania wilgoci w produktach takich jak ciastka czy s³odkie bu³eczki.
Zgodnie z prawem europejskim substancje s³odz±ce musz± byæ autoryzowane przed wprowadzeniem na rynek. Warunki ich u¿ytkowania przez producentów ¿ywno¶ci s± ¶ci¶le okre¶lone. Regulacje prawne wyszczególniaj±, do jakich produktów ¿ywno¶ciowych substancje s³odz±ce mog± byæ stosowane i w jakiej ilo¶ci. Ilo¶æ substancji s³odz±cych, podobnie jak wszystkich dodatków do ¿ywno¶ci, szacuje siê w oparciu o dostêpne dane toksykologiczne. Nastêpnie okre¶la siê maksymalny poziom substancji dodatkowej czyli tzw. Dawkê o Niewidocznych Skutkach Zatrucia NOAEL (No Observed Adverse Effect Level), która nie powoduje ¿adnych efektów toksycznych. Termin 'maksymalny poziom substancji dodatkowej' jest u¿ywany do okre¶lenia dziennego dopuszczalnego pobrania - 'Acceptable Daily Intake' (ADI). ADI wyznacza siê dla wszystkich substancji dodatkowych do ¿ywno¶ci, uwzglêdniaj±c intensywne ¶rodki s³odz±ce.
ADI definiujemy jako ilo¶æ substancji dodatkowej do ¿ywno¶ci, która mo¿e byæ pobierana wraz z diet± w ci±gu doby przez ca³e ¿ycie bez wywo³ania jakichkolwiek problemów zdrowotnych. Inaczej mówi±c, je¶li przekroczy siê ADI dla pewnej substancji intensywnie s³odz±cej w du¿ym stopniu, nie musi to spowodowaæ ¿adnych negatywnych efektów, poniewa¿ przy okre¶laniu ADI zapewniono du¿y margines bezpieczeñstwa. W przypadkach niektórych substancji, np. polioli, ustawodawstwo nie precyzuje maksymalnego poziomu (ADI 'nie wyszczególnione'), ale zastrzega, ¿e musz± one byæ u¿yte zgodnie z 'dobr± praktyk± produkcyjn±' za¶ czasami odnosz± siê do wymagañ technologicznych. Producenci nie mog± u¿ywaæ wiêkszej ilo¶ci substancji dodatkowych ni¿ jest to konieczne do uzyskania zamierzonego celu.
Etykiety na wszystkich produktach ¿ywieniowych musz± zawieraæ informacjê jaki ¶rodek s³odz±cy zosta³ u¿yty. S³odziki sto³owe przeznaczone do bezpo¶redniego u¿ytku przez konsumentów musz± na etykiecie mieæ zapisan± nazwê u¿ytej substancji s³odz±cej. S³odziki sto³owe zawieraj±ce poliole musz± mieæ umieszczon± na opakowaniu informacjê o ich mo¿liwym wp³ywie przeczyszczaj±cym, natomiast zawieraj±ce aspartam - informacjê, ¿e jest on ¼ród³em fenyloalaniny, poniewa¿ ludzie cierpi±cy na fenyloketonuriê nie mog± metabolizowaæ tego aminokwasu.
Wiêcej informacji:
• For more information on ADI please visit [link widoczny dla zalogowanych U¿ytkowników] "The Basics" backgrounder on Food additives.
• Benford D. (Author), Renwick A. (Scientific Editor), Barlow S., Herman J.L., Walker R. The acceptable daily intake, a tool for ensuring food safety. Concise Monograph series. ILSI Press, 2000.