Co należy wiedzieć o sterydach...

Kortykosteroidy, potocznie nazywane sterydami, są silnymi środkami immunosupresyjnymi, to znaczy hamującymi odpowiedź układu odpornościowego. Mają działanie przeciwzapalne.

Ich zastosowanie jest bardzo szerokie, począwszy od leczenia chorób skóry, poprzez leczenie wielu chorób z kręgu autoimmunologicznych, w końcu stosowane są jako leczenie substytucyjne, to znaczy uzupełniające niedobory naturalnych hormonów kory nadnerczy. W większości przypadków leczenie jest prowadzone przez określony okres, a następnie próbuje się leki stopniowo odstawiać. Jest tak dlatego, że kortykosteroidy podawane z zewnątrz są silnymi środkami hamującymi naturalną drogę wydzielania hormonów w organizmie poprzez wpływ na układ podwzgórze-przysadka mózgowa-kora nadnerczy (tzw. ujemne sprzężenie zwrotne). Dochodzi do zahamowania tego pobudzania poprzez nadmiar podanych z zewnątrz kortykosteroidów. Dlatego gdy leczenie prowadzone jest przez dłuższy czas, aby przywrócić naturalny proces wydzielania, należy leki te stopniowo odstawiać.

Hormony te wydzielane są w organizmie człowieka w naturalnym rytmie dobowym - to znaczy wydzielane są do krwiobiegu w godzinach rannych. Dlatego też wszystkie leki z tej grupy powinny być podawane rano po śniadaniu.

Sterydy wpływają na większość narządów i układów w ustroju człowieka, z tym związany jest ich silny efekt terapeutyczny, ale i działania niepożądane, z których niektóre mogą być bardzo poważne. Leki te mogą powodować podrażnienie błony śluzowej żołądka, a przy długotrwałej sterydoterapii nawet chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Są zatem przeciwwskazane u osób z czynną chorobą wrzodową. Dlatego podczas stosowania sterydów (na przykład Encortonu, Dexamethazonu, Medrolu, Solu-Medrolu) należy stosować leki osłaniające błonę śluzową żolądka Podczas sterydoterapii dochodzi także do zwiększonego gromadzenia wody w organizmie, co może być przyczyną obrzęków, jak również do zwiększonego wydalania potasu i wapnia. Dlatego chorzy przyjmujący sterydy powinni jednocześnie przyjmować preparaty potasu (na przykład Kalipoz). Przy często powtarzanej sterydoterapii ważne jest uzupełnianie niedoborów wapnia, ponieważ leczenie przewlekłe lub często powtarzane może być przyczyną osteoporozy, która rozwijając się przez lata może być powodem kłopotliwych kompresyjnych złamań kręgów.

Podczas stosowania sterydów istnieje skłonność do podwyższonego ciśnienia krwi, co jest szczególnie istotne u chorych z nadciśnieniem tętniczym. Dość częstym objawem ubocznym jest tak zwany trądzik posterydowy, na szczęście ustępujący po zakończeniu leczenia. Ponadto preparaty kortykosteroidów powodują zwiększone łaknienie i mogą przyczyniać się do wzrostu masy ciała. U osób poddanych przewlekłej sterydoterapii mogą wystąpić typowe dla takiego leczenia zmiany w wyglądzie: zaokrąglona twarz (tzw. księżyc w pełni) oraz zmiany na skórze (rozszerzone naczynka, zasinienia) związane z przemijającymi zaburzeniami krzepnięcia. Nierzadko podczas leczenia sterydami występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej w ustroju - najczęstsza jest przejściowa hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi. Przy dobrej kontroli jest to objaw krótkotrwały, ale w przypadkach niekontrolowanych, u osób z genetyczną skłonnością do cukrzycy, może dojść do rozwoju cukrzycy
posterydowej.

Sterydy mogą zaburzać naturalny mechanizm snu i czuwania oraz mogą powodować trudności z zasypianiem, a nawet bezsenność. Mogą też powodować stany pobudzenia, a u osób szczególnie wrażliwych nawet stany psychotyczne.
Podczas przyjmowania wlewu dożylnego z SoluMedrolu może wystąpić przejściowe uczucie nieprzyjemnego, metalicznego smaku w ustach.

W krótkim zarysie zostały przedstawione możliwe skutki uboczne stosowania sterydów. Nie należy o nich zapominać, szczególnie, gdy wskazania co do zastosowania sterydów są wątpliwe. Leczenie powinno być stosowane tylko pod kontrolą lekarza, niedopuszczalne jest samowolne leczenie się, na przykład przyjmowanie tabletki sterydowej w przypadku ogólnego gorszego samopoczucia lub "profilaktycznie", aby zapobiec rzutowi. Takie postępowanie nie znajduje żadnego medycznego uzasadnienia.

Znając możliwe powikłania po takim leczeniu, łatwiej będzie zrozumieć, że należy zachować rozwagę przy aplikowaniu leczenia, ponieważ nie jest ono obojętne dla organizmu i nie może być traktowane przez pacjentajako coś, po co może w każdej chwili sięgnąć.

W przypadku stwardnienia rozsianego wskazaniem do podawania sterydów są tylko rzuty choroby i co jest szczególnie ważne, bez towarzyszących infekcji, na przykład grypy. Zakażenie bakteryjne czy wirusowe, zwłaszcza z gorączką, wyklucza podanie sterydów, ponieważ są one środkami hamującymi układ odpornościowy, a więc mogą się przyczynić do rozszerzenia się zakażenia, czyli do pogorszenia ogólnego stanu pacjenta.

Sterydy w rzutach mogą być podawane w dwojaki sposób: albo w postaci dożylnych "pulsów" z Solu-Medrolu (1 puls dziennie, najczęściej przez 5 kolejnych dni) i taki schemat leczenia jest obecnie preferowany na świecie, albo w postaci tabletek doustnych (Encorton, Dexamethazon, Medrol), które są zalecane w określonych cyklach, do dłuższego stosowania i wówczas powinny być stopniowo odstawiane.

Sterydoterapia jest więc leczeniem z wyboru w rzucie stwardnienia rozsianego, zawsze jednak powinna być stosowana rozważnie i ze świadomością licznych możliwych skutków ubocznych. Nie powinna być stosowana wówczas, gdy są ku temu wyraźne przeciwwskazania. Zatem decyzja o wyborze leczenia z użyciem kortykosteroidów powinna być poprzedzona całościową oceną zarówno stanu neurologicznego, jak i ogólnego stanu pacjenta, z uwzględnieniem chorób towarzyszących oraz infekcji.


.....ldn.org.pl [i]Lek. med. Renata Samocka[/i]